Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi uygulamada en fazla miras ortaklığından doğan elbirliği mülkiyeti halinde gerçekleşir.

Paylı mülkiyete çevirme işlemi iki farklı yöntem ile olabilir.  İlki yetkili mahkeme kararı ile ikinci yöntem ise 3402 sayılı Kadastro Kanunu’nun 3. Ek maddesine göre tapu müdürlüklerine başvurularak çevrilebilir.

Elbirliği mülkiyeti ve paylı mülkiyet kavramlarının ne demek olduğu konularını inceledikten sonra elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi hakkında bilgiler aktarılacaktır. Bu şekilde konunun daha anlaşılacağını düşünmekteyim.

Elbirliği Mülkiyeti Nedir?

Elbirliği mülkiyeti veya “iştirak halinde mülkiyet”, En az iki ve daha fazla kişinin bir mülk üzerinde ortak olarak malik olduğu mülkiyet çeşididir.

Türk Medeni Kanun’un 701.maddesine göre elbirliği mülkiyeti, yasalarda öngörülen sözleşmelere göre mallara birlikte malik olunması olarak tanımlamıştır.

Elbirliği mülkiyetinde tarafların belli bir payları bulunmaz. Bu durum paydaşlık değil ortaklık durumu oluşturmaktadır. Bu ortakların mülkiyeti, ortaklığa konu malvarlığının tamamını içermektedir. Bu neden ile elbirliği mülkiyetinde malların yönetimi, aksine bir düzenleme bulunmadığı sürece, kural olarak oybirliği ile gerçekleştirilir. Medeni Kanuna göre elbirliği mülkiyetinin gerçek olabilmesi için kanun veya kanundan doğan sözleşmeler uyarınca bir ortaklığın var olması gerekir. Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre mülkiyet dört farklı şekilde oluşmaktadır. Bunlar miras ortaklığı, aile malları ortaklığı, mal ortaklığı ve adi ortaklık şeklinde oluşabilmektedir. Uygulamada en çok miras ortaklığı şeklinde karşılaşılmaktadır.

Paylı Mülkiyet Nedir?

Paylı mülkiyet, maddi olarak paylaştırılmamış mal varlığının birden çok kimsenin payları oranında hissedar olduğu bir mülkiyet çeşididir. Türk Medeni Kanun’unun 688. Maddesine göre, “paylı mülkiyette birden çok kimse maddi olarak bölünmüş olmayan bir şeyin tamamına belli paylarla maliktir” olarak tanımlamıştır. Hissedarların pay oranları her ne kadar belli ise de ortada tek bir mülkiyet bulunmaktadır. Hissedarlar ise bu mülkiyet hakkına hisseleri oranında sahiptirler. Paylı mülkiyet veya diğer bir deyiş ile müşterek mülkiyet hukuki işlemlere bağlı olarak birden fazla nedenle ortaya çıkabilir. Bunar;

a)     Satış sözleşmesi ile paylı mülkiyet

b)    Ölüme bağlı tasarruf işlemleri

c)     Mahkeme kararı ile de paylı mülkiyet

Paylı mülkiyette hissedarlar kendi payları üzerinde tasarruf yetkisinde bulunabilirler.

Elbirliği Mülkiyeti ile Paylı Mülkiyetin Farkları Nelerdir?

        i.            Paylı mülkiyette mülkiyet hakkından doğan bir ortaklık mevcut iken elbirliği mülkiyetinde ise ortaklık mülkiyet ilişkisi henüz doğmadan önceki hukuki işleme bağlı olarak mevcuttur.

     ii.            Elbirliği mülkiyeti yalnızca kanunda belirtilen hallerde mevcut olabilir iken paylı mülkiyette ise böyle bir sınırlama bulunmamaktadır.

   iii.            Paylı mülkiyette paydaşların kendi hisseleri üzerinde tasarruf yetkisi bulunmaktadır. Elbirliği mülkiyetinde ise ortakların tasarruf yetkisi bulunmamaktadır.

    iv.            Elbirliği mülkiyetinde ortaklık mallarının oybirliği ile yönetimi mümkünken, paylı mülkiyette ise hissedarların tek başına yapabileceği yönetimsel işler bulunmaktadır.

      v.            Elbirliği mülkiyetinde müteselsil sorumluluk bulunmaktadır. Paylı mülkiyette sorumluluk ise hissedarın hisse oranındadır.

Elbirliği Mülkiyeti Paylı Mülkiyete Nasıl Çevrilir?

Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi için iki yol bulunmaktadır.

a)     3402 Sayılı Kadastro Kanunu uyarınca tapu müdürlükleri tarafından

Hissedarlardan biri elbirliği mülkiyeti olan miras ortaklığının paylı mülkiyete çevrilmesini talep etme hakkına sahiptir. Mirasçı kimse bu talebini tapu sicil müdürlüğüne bildirmesi durumunda tapu müdürlüğü diğer tüm mirasçılara davetiye göndererek elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesine ilişkin talep hakkında diğer mirasçıların varsa itirazlarının bildirilmesi için süre verilir. Diğer mirasçılar tarafından elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi hakkında bir itirazda bulunulmaz ya da süresi içinde ortaklığın giderilmesi davası açılmaz ise tapu müdürlüğünce elbirliği mülkiyeti paylı mülkiyete çevrilir. Ortaklığın yeni hali olan paylı mülkiyet hissedarlık esaslarına göre mirasçılar adına tapu kütüğüne işlenir.

b)    Sulh hukuk mahkemesince verilecek karar ile gerçekleşmektedir.

Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesini ortaklardan biri sulh hukuk mahkemesinden talep edebilir. Bu durumda sulh hukuk mahkemesi 3402 sayılı Kadastro Kanunu’ndakine benzer bir yol izleyecektir. Dava, ortaklığa tabi malvarlığının tamamının elbirliği mülkiyetine çevrilmesi olabileceği gibi bir kısmının çevrilmesi şeklinde talepte bulunarak da açılabilir. Mahkemece diğer ortaklara tebligat çıkarılarak, elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesine itirazlarının bulunup bulunmadığının bildirilmesi talep edilecektir. Şayet diğer ortaklarca bir itirazda bulunulmaz ya da ortaklığın giderilmesi (izale i şüyu) davası açılmaz ise mahkemece elbirliği mülkiyeti paylı mülkiyete çevrilecektir.